De publiciteitsslogan lag natuurlijk voor de hand: 'Bret Easton Ellis, auteur van Less Than Zero (1985) en American Psycho (1991), is terug!' Dat de Amerikaan twaalf jaar na Imperial Bedrooms (2010) weer een roman publiceert, leek vooraf echter niet per se iets om naar uit te kijken.

Na dat niet erg geslaagde vervolg op zijn debuut klaagde Ellis (1964) immers dat 'niemand meer echt over romans praat'. Sindsdien hield hij zich vooral bezig met het schrijven van less than average filmscenario's en het uitvechten van Twitter-ruzies.

Borrelpraat

Zijn eerste non-fictieboek, Wit (2019), bestond hoofdzakelijk uit belegen tirades over dingen als de kleinzerigheid van millennials ('Generatie Watje'), het wokisme en Black Lives Matter, dat als beweging volgens hem succesvoller zou zijn geweest als de activisten een beetje aansprekende uniformkleding hadden gedragen.

Trumpiaanse borrelpraat, kortom, die hij eerder spuide in zijn tweewekelijkse The Bret Easton Ellis Podcast en die vertaler Robbert-Jan Henkes in een noot in Ellis' nieuwe roman wat besmuikt een 'uit de hand gelopen tweet' noemt. En dan klonk die zevende, Scherven, ook nog verdacht veel als een soort literaire mash-up van zijn zes eerdere romans. Zo kort na John Irvings oeverloze herhalingsoefening De laatste skilift niet echt een aanbeveling.

Maar verdomd, al zullen zijn fans in deze kleine zeshonderd pagina's veel vertrouwds tegenkomen, het nieuwe boek van Ellis zit vernuftig genoeg in elkaar om alsnog te verrassen, en misschíén zelfs nieuwe lezers te verleiden.

De verteller in Scherven, net als Lunar Park (2005) een pseudomemoir, is Bret Ellis, die terugkijkt op zijn examenjaar op de privéschool Buckley en de 'vreselijke dingen' die hem daar in de herfst van 1981 zijn overkomen.

Het trauma in een notendop: in die periode is in de San Fernando Valley een seriemoordenaar actief, 'de Treiler'. Gaandeweg raakt de 17-jarige Ellis er niet alleen van overtuigd dat die het op hem en zijn vriendengroep heeft gemunt, maar ook dat het best weleens hun knappe nieuwe klasgenoot Robert Mallory zou kunnen zijn.Ellis schetst opnieuw in afstandelijk registrerend proza de wereld van geprivilegieerde tieners in Los Angeles, vol modieuze Ralph Lauren-overhemden ('zeegroen met het paarse Polo-pony-insigne'), landerige cokefeestjes en relationele stoelendansen. Zo is Ellis heimelijk verliefd op zowel de ijzig coole Susan Reynolds als op haar footballheldvriendje Thom.

Vooral om bij het populaire groepje te horen vormt hij zelf een koppel met het verwende paardenmeisje Debbie Schaffer. Ondertussen experimenteert hij seksueel met minstens twee jongens uit zijn klas, terwijl Debbies vader, filmproducer Terry, met zijn geveinsde interesse in een filmscript van zijn quasi-schoonzoon en zijn ongegeneerde hotelkameravances nog voor een ongemakkelijk MeToo-subplotje zorgt.

Aardig droste-effect is dat Ellis tussen de bedrijven door vertelt over de roman waaraan hij toen al bezig was, het latere Less Than Zero, net als over zijn liefde voor (griezel)films en het werk van Joan Didion en Stephen King. Toepasselijk, de buiging naar die laatste, want voor alles wordt de lezer in Scherven voortgestuwd door de vakkundig opgebouwde horrorsuspense. Sterke maag vereist.

Zodra Mallory op het schoolplein verschijnt, houdt Ellis hem met een steeds koortsachtiger mengeling van achterdocht en geilheid in de gaten. Zeker nadat een van zijn neukmaatjes, de neerslachtige Matt Kellner, het eerste slachtoffer van de Treiner is geworden - een rituele moord omkleed met sinistere bandopnames en bloederige nachtmerrietableaus die in The Silence of the Lambs niet hadden misstaan, inclusief erg creatief gebruik van de lichaamsdelen van gedode huisdieren.

Overal duiken vervolgens aanwijzingen op voor dreigende nieuwe moorden, en al die aanwijzingen leiden in het hoofd van de puberauteur steevast naar dezelfde verdachte.

Slagersmessen

Hoe paranoïde is Ellis precies? Hoe oververhit is zijn fantasie? Is die goddelijke Mallory, die een tijdje in een psychiatrische inrichting zat, daadwerkelijk een geslepen psychopaat of toch een slachtoffer? En slachtoffer van wie dan precies? Het zijn vragen die je, zelfs al is het boek welbeschouwd zeker honderd pagina's te dik, toch maar mooi tot de uit bloed, slagersmessen en schokkende onthullingen opgetrokken finale op het puntje van je stoel houden.

Bijkomend voordeel: omdat deze literaire slasherfilm-op-papier ook als een tijdcapsule uit de jaren 1980 leest, blijft Ellis' gemopper op de jeugd van tegenwoordig ons gelukkig bespaard.

Verberg tekst

Na dertien jaar komt de Amerikaanse schrijver Bret Easton Ellis met een nieuwe roman: The Shards. Het kloeke boek van 574 pagina's heet in het Nederlands Scherven (Ambo Anthos; € 27,99; vertaling Robbert-Jan Henkes), maar had ook Fragmenten kunnen heten. De vele verhaallijnen werken als een collage. Het is een roman over adolescenten die, tegen het decor van L.A. anno 1981, hun weg naar volwassenheid proberen te vinden en onderweg alle onschuld verliezen. Daardoorheen spookt een seriemoordenaar die Scherven een macaber tintje geeft - het gothic element. Dat de auteur daar een fascinatie voor heeft, weten we natuurlijk al sinds zijn zwarte komedie American Psycho (1991).

Van Ellis mogen we Scherven autobiografische fictie noemen. Voor het gemak heet de hoofdpersoon dan ook maar gewoon Bret, en als 17-jarige droomt hij van een carrière als schrijver. We treffen hem aan in de eindexamenklas van het Buckley, een privéschool voor kinderen van wel heel rijke ouders.

Bret behoort tot een hecht vriendenclubje dat buiten schooltijd concerten bezoekt, naar de film gaat, experimenteert met recreatieve drugs alsook met seks met beiderlei kunne. Dat hoort allemaal bij het Amerikaanse adolescentenleven, zoals we al lazen in zijn debuut Less Than Zero (1985).

Ze hebben zich voorgenomen van het laatste schooljaar iets speciaals te maken. Daarna zullen ze uitwaaieren naar universiteiten in het hele land en is het gedaan met de vriendenclub. Dat besef hangt als een zwaard van Damocles boven hun hoofd, een extra reden om nog eens flink te feesten.

Entree Robert Mallory. Hij, een nieuwkomer die is overgeplaatst van een andere middelbare school, weet al snel binnen te dringen in de cirkel van Bret, maar die vertrouwt het niet. 'Praktisch vanaf het moment dat ik met hem kennismaakte, vermoedde ik dat er iets mis was met Robert Mallory. Maar het was niet meer dan een gevoel. Bewijs had ik niet.'

Zijn indruk: Robert blijft vaag over zijn achtergrond en opereert manipulatief. In zijn aangeboren paranoia legt Bret een verband tussen de nieuwkomer en een actuele reeks moorden op jonge vrouwen. Een seriemoordenaar die in de pers 'de Treiler' wordt genoemd - in de betekenis van sleepnet.

'Jij leest te veel Stephen King', houden zijn lacherige vrienden hem voor. Wat op zich wel klopt, want juist door Stephen King heeft Bret besloten zelf schrijver te worden. Hij heeft hem inderdaad uitputtend bestudeerd, want in Scherven wordt de spanningsboog bewust treiterend traag opgebouwd, met tal van vooruitwijzingen over de vreselijke dingen die nog komen gaan.

De afloop gaan we natuurlijk niet verklappen, maar het is juist deze intrige die - tussen alle merkkleding, popliedjes en de beschrijvingen van de sportwagens waarin ze rijden door, plus een Harvey Weinstein-achtige situatie die Bret ook nog meemaakt - de lezer aan de gang houdt. Een echte pageturner, zogezegd, een boek dat zich lastig laat wegleggen.

Misschien Ellis' beste observatie: klassieke seriemoordenaars zoals in de jaren tachtig, die bestaan eigenlijk niet meer. Zij behoren tot de tijd van vóór de videobewaking, de mobieltjes waar vandaag alles mee wordt vastgelegd, en de komst van de dna-profilering. 'Massamoordenaars zijn ervoor in de plaats gekomen.'

Met al die shoot-outs op Amerikaanse scholen, in clubs, op buurtfeesten en waar eigenlijk niet? - bedoelt hij.

Het klinkt bijna nostalgisch. Wel een prima reden om de cult classic American Psycho (2000; regie: Mary Harron) nog eens op te zetten. Een verduiveld goede Christian Bale speelt de New Yorkse psychopaat Patrick Bateman en de film telt - naar nu pas blijkt - vele even geestige als visionaire referenties aan Donald Trump. Bret Easton Ellis weet de tijdgeest toch altijd weer te vangen.

Verberg tekst

*****

In de jaren 80 maakte Bret Easton Ellis furore met 'Less than Zero', een cynisch, schokkend debuut, en met zijn derde boek, het beruchte 'American Psycho', werd hij wereldberoemd. Zijn latere romans konden dat succes niet evenaren. Tussenin heeft hij zich aan filmscenario's gewaagd, maar dat bleek niet bepaald zijn sterkte - denk aan de abominabele film 'The Canyons' uit 2013. De voorbije jaren gooide Ellis het dan maar over een andere boeg. Hij ontpopte zich tot antiwoke-twitteraar en podcastmaker, met als kers op de taart het non-fictieboek 'White', vol tirades over Black Lives Matter, #MeToo en millennials die hij generation wuss noemt, generatie watje. Nu komt hij na meer dan een decennium nog eens met een roman, stiekem een mash-up van zijn grootste hits. 'Scherven', oorspronkelijk een feuilleton op zijn podcast, is geen absolute ramp, maar evenmin een meesterwerk.

Naar goede gewoonte speelt Ellis een spel met de werkelijkheid: de hoogst onbetrouwbare verteller is een gefictionaliseerde versie van Ellis zelf die vertelt over zijn decadente schooltijd. Zoals in veel van zijn andere werk gaat het opnieuw om een met drugs, apathie en promiscuïteit gevulde wereld die het midden houdt tussen droom en nachtmerrie. Nu voegt Ellis ook een seriemoordenaar toe die gruwelijke moorden pleegt en die, zo vermoedt verteller Bret, bij hen op school zit.

Vooraf leken die zeshonderd pagina's Ellisiaans geneuzel over drank, drugs en puberaal geflikflooi een ware marteling, maar dankzij de seriemoordenaar en een sekte met de ronkende naam Riders of the Afterlife weet hij een paranoïde sfeer te scheppen die je doet doorlezen. Wie heeft het licht laten branden? Wie heeft Brets kamer doorzocht, en waarom komt zijn hond niet aangelopen als hij hem roept? Misschien is de moordenaar wel de nieuwe student die uit een psychiatrische instelling komt?

Ellis doorprikt de bubbel van de verwende ettertjes die door het leven schaatsen zonder enig besef van gevaar of verantwoordelijkheid, en voert met elke pagina de spanning op. Hoe meer hij ontdekt, hoe beklemmender en gruwelijker het boek wordt. Op dat vlak doet het denken aan 'American Psycho'. Tegelijk is Bret net als Clay in 'Less than Zero' verslaafd aan Quaalude, een kalmeringsmiddel dat alle gevoel afvlakt en de wereld tot een droom herleidt of, zoals Bret zegt, een 'onderwatergevoel' geeft. Daardoor lijkt het alsof je zélf op kalmeringsmiddelen door het verhaal dwaalt. Zo schippert 'Scherven' tussen bloederige thriller en de verkenning van existentiële verveling, tussen Ellis' debuut en doorbraak.

Ondanks de gruwel gaat 'Scherven' nog altijd over middelbareschoolstudenten, waardoor het boek bij momenten veel te langdradig is. Zo is er een discussie van een vijftal pagina's over hoe vreselijk Susan, liefje van de lokale football-superster, het zou vinden om verkozen te worden tot homecoming queen, omdat ze dan op een praalwagen moet wuiven. Of denk aan Bret die twijfelt of hij het vriendje van een klasgenoot moet vertellen over haar overspel, een puberdrama dat over meerdere hoofdstukken wordt uitgesmeerd. Geeuw.

Misschien vind je Bret Easton Ellis een blaaskaak of een douche bag, maar dit boek zit goed genoeg in elkaar om fans verslingerd te krijgen en sceptici voor minstens driekwart van de tekst te boeien. Toch blijft het jammer dat Ellis steeds hetzelfde riedeltje herhaalt. 'Imperial Bedrooms' uit 2010 was ook al een vervolg op 'Less than Zero', met de pubers uit die tweede als gedesillusioneerde volwassenen. Hoe vaak kun je hetzelfde herkauwen voor het tijd wordt jezelf opnieuw uit te vinden? Een koppig enfant terrible als Ellis zou ongetwijfeld zeggen: tot in de eeuwigheid.

Jens Meijen

Verberg tekst

Nog één jaar, en dan is het voorbij, die verfoeide schooltijd. Het is 1981, Bret is zeventien en bereid om de poppenkast nog even mee te spelen. Hij behoort tot het coole kliekje van Buckley, de school voor rijkeluiskindjes in Los Angeles. Officieel vormt hij een koppel met Debbie, maar stiekem is hij verliefd op zijn hartsvriendin Susan én op haar vriendje Thom. Daarnaast neukt hij met Ryan, en met Matt, en zelfs met Terry, de vader van Debbie en een filmbons die à la Weinstein jonge knapen in zijn bed lokt in ruil voor een rol.

Zolang als Bret de poppenkast van het high-schoolsprookje in stand houdt, kan het niemand bommen, en au fond is het allemaal materiaal voor die roman die hij wil schrijven, een roman met de werktitel Less than Zero . Tel daar wat wilde feestjes bij, een paar gram coke, wat quaaluudes, de sporadische valium en het tienerleven is best oké.

Daar komt verandering in wanneer Robert opduikt, een mysterieuze nieuwkomer die meteen in het hippe cirkeltje wordt opgenomen. Zeer tot ergernis van Bret, die ondertussen ook in de ban is geraakt van de Treiler, een seriemoordenaar die het gemunt heeft op tienermeisjes. Ligt het aan zijn paranoïde schrijversbrein, of is er een verband tussen Robert en de maniak met het slagersmes? Hij lijkt de enige die Robert wantrouwt, en de enige die zich zorgen maakt om de hijgtelefoons en de vermiste huisdieren. Hij is ook de enige die telkens, als bij toeval, op de plaatsen delict belandt.

Zielloze seks, cynisme, een container drugs en een vette knipoog naar zijn held Stephen King: niets nieuws onder de koude zon, maar Ellis levert met Scherven wel een van zijn meest geslaagde romans af. Nieuwe lezers zullen moeten wennen aan zijn wijdlopigheid en detailzucht, maar net in die details schuilt de duivel – tussen alle merknamen en popsongs en filmtitels door dropt Ellis akelige hints die de spanning doeltreffend opdrijven.

Langzaam neemt het enfant terrible van de Amerikaanse literatuur je in een wurggreep en ondertussen schetst hij een nostalgisch beeld van de jaren tachtig, toen adolescenten nog vrij en vrank de wereld konden verkennen, zonder internet, zonder de druk van sociale media en vooral zonder helikopterouders. Criticasters zullen hem ongetwijfeld wit privilege aanwrijven, maar daar heeft de grootmeester lak aan. In Scherven toont hij aan dat niemand veilig is voor de willekeur van het heelal, dat niets je tegen gratuit geweld kan beschermen en dat de dood altijd om de hoek loert. Wie een vrolijk nieuwjaarskaartje verwacht, is bij Ellis alweer aan het verkeerde adres.

****

Ambo/Anthos (oorspronkelijke titel: The Shards), 576 blz., € 27,99.

Verberg tekst

Een kloeke (573 blz.) duistere literaire roman van Bret Easton Ellis over een groep rijke tienervrienden en een seriemoordenaar in het LA van de jaren tachtig. Robert Mallory is nieuw op privéschool het Buckley. Hij is slim, knap en charismatisch, maar heeft een geheimzinnig verleden. De zeventienjarige Bret raakt geobsedeerd door hem, maar ook door een seriemoordenaar die de stad terroriseert. De Treiler. zoals hij genoemd wordt, lijkt steeds dichter bij de vriendengroep en vooral bij Bret te komen, met groteske dreigementen en gruwelijke geweldsdelicten. De toevalligheden zijn onmiskenbaar, of zijn ze het construct van een tiener met veel fantasie? Ondertussen vervaagt de scheidslijn tussen de Treiler en Robert Mallory steeds meer… ’Scherven’ is scherp geschreven en bevat, zoals de lezer gewend is van Ellis, seksueel expliciete en zeer gewelddadige scènes. Vooral geschikt voor literaire lezers. Bret Easton Ellis (1964) is een wereldberoemde Amerikaanse schrijver, bekend van onder meer ‘American psycho’* en ‘Minder dan niks’.** Zijn werk werd in meer dan dertig talen vertaald. Verberg tekst